ከዘመናዊ የኢትዮጵያ ታሪክ ጋር ስማቸው አብሮ የሚነሳው አፄ ቴዎድሮስ በአኃዳዊ የአገዛዝ ሥርዓት አገሪቷን ያስተዳደሩ መሪ ናቸው፡፡ በትውልድ ስማቸው ካሳ ኃይሉ፣ በፈረስ ስማቸው አባ ታጠቅ፣ በወታደራዊ ስማቸው መይሳው ካሳ እንዲሁም አንድ ለእናቱ የተባሉ የአፄውን የተለያዩ ማንነቶች የሚያንፀባርቁ ስያሜዎች ናቸው፡፡ የተወለዱትም አገሪቷ በባላባቶች ተከፋፍላ በምትመራበት በዘመነ መሳፍንት  ወቅት ነበር። አባታቸው ደጃዝማች ኃይሉ ወልደ ጊዮርጊስ የቋራ ገዢ ነበሩ።

በድንገተኛ አደጋ ሕይወቱ ያለፈው የድምፃዊ ታምራት ደስታ የቀብር ሥነ ሥርዓት በመንበረ ጸባኦት ቅድስት ሥላሴ ካቴድራል ቤተ ክርስቲያን ሚያዝያ 11 ቀን 2010 ዓ.ም. ተፈጽሟል፡፡

ከሦስት ምታመት በፊት የነበረ አንድ ከመሳፍንት ወገን የሆነ ጸሐፊ (ራስ ስምዖን ዘሀገረ ማርያም) ‹‹መጽሐፈ ምዝጋና›› በሚለውና በግዕዝ በተጻፈው ድርሳኑ እንዲህ አስፍሮ ነበር፡፡፡ ‹‹ኢትዮጵያውያን ለምን ታሪካቸውን (ዜናቸውን) አይጽፉም? የውጭዎቹ ይጽፋሉ? የእኛስ? እኔ ግን እጽፋለሁ፤›› በማለት ታሪክን የመጻፍ አስፈላጊነት ያጎላበት ነበር፡፡

ከአራት ሺሕ ዓመታት የሚያልፈው የኢትዮጵያ ሥነ ጽሕፈት ታሪክ ከድንጋይ ላይ ጽሑፍ ወደ ብራና ላይ ጽሑፍ የተሸጋገረው ቅዱሳት መጻሕፍትን በዘመነ አክሱም ከመጀመርያው እስከ አራተኛው ምታመት መካከል ባሉት ዐረፍተ ዘመናት ውስጥ በመተርጐም ነው፡፡ መጻሕፍቱ ከግሪክና ከሶርያ ከሌሎችም ቋንቋዎች ወደ ግዕዝ ቋንቋ በመተርጐማቸው እስካሁን አገልግሎት እየሰጡ ናቸው፡፡

መሰንበቻውን ከ150 ዓመታት በፊት በዳግማዊ አፄ ቴዎድሮስ ዘመን በእንግሊዝ ሠራዊት ከመቅደላ አምባ የተዘረፉት ቅርሶች ‹‹ኢትዮጵያ ፍላጎቱ ካላት ለረዥም ጊዜ በውሰት ልንሰጥ እንችላለን›› የሚለውን የቪክቶሪያና አልበርት ሙዚየምን መግለጫ ባህልና ቱሪዝም ሚኒስቴር እንደማያውቀው አስታውቋል፡፡

በሔኖክ ያሬድ ‹‹ሽው ሽው ላሌ እሰይ ለዓመት በዓሌ… ታተይ ከቋቱ ላይ ያለው እንቁላል ድመት በላው አንቺ የት ሄደሽ? እኔማ ለገብርዬ ያን እሰጥ ብዬ አግባኝ ሳልለው አግብቶኝ ነጋዴ

‹‹ድሃ፡- እባክዎ ጌታዬ ምፅዋት ያድርጉልኝ ችግር የበዛበት ፍፁም ድሃ ነኝ ጌታ፡- እኪሴ ያለውን የመቶ ብር ኖት እስክመነዝረው ታገሸኝ፤ ድሃ፡- ጌታዬ ይቅርታዎን ልድፈርዎትና ስንት እንደሚሰጡኝ ይንገሩኝ ለገና፤  ጌታ፡- እኔስ የምሰጥህ አንድ ብር ነው ምንዛሪ ታጣ ምን ይሁን ለዛው፤ ድሃ፡- 99 ብር አለኝ በምንቸቴ እዚሁ ይጠብቁኝ መጣሁ በፍጥነቴ ይኼው ይዤ ከተፍ አልኩ አሽከርዎ ኖቱን ይስጡኝና ምላሹን ልስጥዎ፤ ጌታ፡- የኔ ብልፅግና ካንተ ድህነት በአንድ ብር እኮ ነው የሚበልጥበት እንካ ምክር ልስጥህ ሥራ ሥራበት፡፡››

የባህላዊ ቅርሶች የምዝገባና ቁጥጥር ሥርዓት በእንግሊዝኛ አጠራሩ‹‹ ካልቸራል ሔሪቴጅ ኢንቨንተሪ ማኔጅመንት ሲስተም››፣  በቅርቡ የቅርስ ጥናትና ጥበቃ ባለሥልጣን  ያስመረቀው የመረጃ ቋት (ዳታቤዝ) ሲሆን  ቅርሶች በዲጂታል መንገድ የሚመዘገቡበት ነው፡፡

‹‹አፋን ኦሮሞ በሚሊዮኖች የሚቆጠሩ ኢትዮጵያውያን የሚናገሩት የኢትዮጵያውያን ሁሉ የሆነ ቋንቋ ነው፡፡ ይኼ ቋንቋ ከኦሮሚያ አልፎ በሌሎች ክልሎች እንደ አንድ ትምህርት መሰጠቱ የበለጠ መግባባትን የበለጠ መቀራረብን የሚያመጣ ብቻ ሳይሆን ቀደም ሲል መደረግ የነበረበት ጉዳይ ነው፡፡››

በሰሜን አዲስ አበባ የሚገኘው ገብረክርስቶስ ደስታ የዘመናዊ ሥነ ጥበብ ሙዚየም በጠልሰማዊ ጥበብ ላይ ያተኮረ ዐውደ ርዕይ በማሳየት ላይ ይገኛል፡፡ የሔኖክ መልካም ዘር ሥራዎችን ያካተተው ዐውደ ርዕይ ከመጋቢት 1 ቀን 2010 ዓ.ም. ጀምሮ እየታየ ነው፡፡